İdrar Yolu Enfeksiyonlari

Tanım
Böbrekler, idrar yollari (üreterler), idrar kesesi (mesane) ya da son idrar kanalını (üretra) tutan enfeksiyonların hepsine birden idrar yolu enfeksiyonları denir. Erkekte testis ve prostat bezi de genital sistem enfeksiyonlarına maruz kalabilir.
İdrar yolu enfeksiyonlarının büyük çoğunluğu alt üriner sistem dediğimiz mesane ve üretrada bulunur.

Belirtiler

Her zaman belirti vermeyebilir, ancak aşağıdaki şikayetler olduğunda idrar yolu enfeksiyonundan şüphelenmek gerekir :

Idrar yaparken yanma
Sık sık ve az az idrar yapma
Sık sık sıkışma hissine kapılarak idrar yapma
Idrarda kötü koku
Göbek altında ve kasıklarda ağrı
Bulanık ya da çay renginde idrar yapma

Bulgular

Üriner sistemde enfeksiyonun tututuğu kısıma göre belirtiler ve bulgular bortaya çıkar.

Tutulan bölge Belirti ve bulgular

Böbrekler (Akut pyelonefrit) Sırt ve böğür ağrısı
Yüksek ateş
Üşüme ve titreme
Bulantı
Kusma

Mesane (sistit) Pelvik baskı hissi
Göbek altında hassasiyet
Sık ve ağrılı idrar yapma
Kanlı idrar yapma

Uretra (üretrit) İşeme esnasında yanma
Akıntı

Nedenler:

İYE’larının en sık oluşma şekli idrar kanalından (üretradan) giren bakterilerin idrar kesesinde çoğalmasıdır. Üriner sistem bunu engellemeye yönelik savunma mekanizmalarına sahip olsa da, bu mekanizmalar zaman zaman iyi çalışamaz ve enfeksiyonlar ortaya çıkabilir.
Mesane enfeksiyonu- Sistit denilen hastalık çoğunlukla Escherichia coli (E. coli) olarak isimlendirilen ve mide-bağırsak sisteminde sıklıkla bulunan bir bakteri tarafından oluşturulur. Genellikle kadınlarda görülür ve cinsel aktivite sonrası görülme riski artar. Kadınlarda anüs ile üretra açılış yeri arasındaki mesafenin kısa olması ve üretranın da kısa bir yol ile mesaneye açılması bunun başlıca sebepleridir.

Risk Faktörleri

• Kadınların anatomik yapısı
• Cinsel aktivite. Cinsel aktif olan insanların ve özellikle de bayanların İYE yakalanma riski artmıştır.
• Bazı doğum kontrol yöntemleri. Özellikle spermisid kremlerin kullanılması
• Menopoz. Menopoz sonrası dolaşan kanda östrojen miktarının azalması üriner siistemin enfeksiyonlara karşı savunma mekanizmalarını zayıflatır ve enfeksiyon riski artar.
• Üriner sistemin yapısal anormallikleri. İdrarın doğal akışını engelleyen böbrek çıkışı darlıkları ya da böbreğe idrar reflüsünün olması çocuklarda İYE riskini arttırır.
• üriner sistemi tıkayan durumlar. Taş ve prostat büyümesi gibi.
• bağışıklık sisteminin bzoulmuş olması. Diyabet ve digger bağışıklığı olumsuz etkileyen hastalıklarda İYE görülme sıklığı artar.
• Sonda kullanımı. Felç ya da diğer nörolojik problemler nedeni ile ya da başka bir sebeple hastanede yatma esnasında geçici ya da sürekli sonda takılması İYE riskini artırır.

İYE Komplikasyonları:

• Böbrekte şiddetli enfeksiyonlar sonrası fonksiyon gören hücrelerin sayısal olarak azalması söz konusu olabilir. Ayrıca şiddetli böbrek enfeksiyonları sırasında bakterinin kana geçmesi (bakteriyemi), hayatı tehdit edici bir tablonun ortaya çıkmasına (sepsis)neden olabilir.

• Gebelik esnasında geçirilen İYE’ları erken doğuma ve düşük doğum ağırlığına neden olabilir.

• Erkeklerde üretra enfeksiyonlarından sonra üretra darlığı ve zor idrar yapma ortaya çıkabilir.

Teşhis

• İdrar Analizi. Idarda enfeksiyon hücresi, kan hücresi, bakteri varlığı bakılır.
• idrar kültürü. İnfeksiyona neden olduğu düşünülen bir bakteri varsa, idrar örneğinden kültür ortamında üretilmeye ve çoğaltılmaya yarar. Ayrıca üreyen bakterinin hangi antibiyotiğe duyarlı olduğu da belirlenerek tedavide doğru ilacın seçilmesini sağlar.
• Radyolojik görüntüleme. İYE’ları ile bir arada bulunduğundan şüphe edilen bir durum olduğunda (üriner sistem yapısal anomalisi ya da taş gibi) ultrasonografi ya da bilgisayarlı tomografi gibi yöntemlerden yaralanılabilir.
• Tekrarlayan enfeksiyonlarda mesane içinde taş ya da yabancı cisim şüphesi varsa optik bir alet aracılığı üretradan girilerek ile mesane içi görülebilir, bu işleme sistoskopi denir.

Tedavi

Enfeksiyonunun şiddetine, yerine ve hastanın eşlik eden digger sağlık sorunlarına gore seçilecek antibiyotikler ile tedaviye başlanır. Basit enfeksiyonlarda kültürde bakteri üretilmesi gerekmeden direct tedaviye başlanabilir. Basit enfeksiyonların tedavisinde genellikle etken madde olarak Trimethoprim/sulfamethoxazole (Bactrim), Fosfomycin (Monurol)
Nitrofurantoin (Pyeloseptil), Sefuroksim (Cefatin, zinnat) ya da Ofloxacin (Tarivid) tercih edilir. Bunun dışında fluoroquinolonlar olarak bilinen bir antibiyotik grubu da yine ayaktan İYE tedavisinde son yıllarda çok kulllanılan ilaçlardır (Cipro, Ciproxin). Komplike olmayan, sık tekrarlamayan ve özellikle bayanlarda görülen sistit gibi enfeksiyonlarda kısa surely tedavi tercih edilir. Erkeklerde ve komplike enfeksiyonlarda 1 ya da 2 haftalı, hatta bazı zamanlarda 4 haftaya kadar uzayan tedavi verilebilir. Tedaviye genellikle bir ağrı kesici de eklenir.
Ağır enfeksiyonlarda tedavinin başlangıcında alınan idrar örneklerinde kültürde bakteri üretilmesi ve tedavinin bu bakteriye etkili olacak antibiyotikle sürdürülmesi çok önemlidir. Bu antibiyotikler genellikle hastaneye yatış yapılarak enjeksiyon şeklinde uygulanır.